Kỷ tử là một dược liệu quen thuộc trong Đông y. Kỷ tử là vị thuốc bổ nguồn gốc thiên nhiên, giúp chống lão hóa, tăng cường sinh lý.

Tìm hiểu chung về kỷ tử

Kỷ tử còn có tên gọi khác là câu khởi, khởi tử, câu kỷ tử. Tên khoa học Lycium sinense Mill (Lycium barbarum L. var. sinense Ait). Thuộc họ Cà Solanaceae.

Kỷ tử hay khởi tử (Fructus Lycii) là quả chín phơi hay sấy khô của cây khởi tử Lycium sinense.

Ở Việt Nam cây kỷ tử được trồng nhiều nhất ở các tỉnh miền núi như Lào Cai, Lai Châu, Yên Bái.

Loài cây này mọc thẳng đứng, thân mềm và cao khoảng 50 - 150cm. Lá cây có hình dáng thuôn dài giống lưỡi mác, mọc so le nhau và không có cuống. Hoa của cây mọc ở dưới nách lá, đặc trưng bởi màu tím đỏ phớt.

Phần quả là bộ phận được sử dụng nhiều nhất để làm thuốc. Khi chín quả thường chuyển thành màu đỏ cam, đỏ tươi và vỏ ngoài nhăn nheo, hình dáng thon dài, nhỏ bé (kích thước từ 0,5 - 2cm), sờ vào có cảm giác mọng, mềm.

Quả kỷ tử tươi.

Thời điểm thu hoạch phù hợp nhất của quả kỷ tử là khoảng tháng 9 - 10 vì đây là lúc quả đã chín, hàm lượng giá trị dưỡng chất cao. Thu hái xong người ta thường đem kỷ tử vào bóng mát để phơi khô cho tới khi vỏ quả đã nhăn lại thì đem ra ngoài trời nắng to, phơi từ 4 - 5 ngày.

Kỷ tử là dược liệu được dùng trong Đông y từ xa xưa, được nhận xét là có vị ngọt, tính bình, chủ yếu dùng cho các bài thuốc an thần, ích khí, trừ phong, cường thịnh âm đạo và nhuận phế...

Dựa trên ghi chép của Sổ tay lâm sàng trung dược, kỷ tử có chứa hoạt chất là betaine (cũng được tìm thấy trong rau bina và củ cải đường), rất tốt cho da và tóc, cải thiện tình trạng nếp nhăn nên được nhiều chị em phụ nữ ưa chuộng.

Trong quyển Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, kỷ tử chứa một hàm lượng lớn chất béo, có lợi, protein và axit linoleic...

Những chất dinh dưỡng của kỷ tử còn được khám phá chi tiết trong Nghiên cứu của Triệu Hủ Huấn và Từ Quốc Quân (Trung Quốc) đó là: mỗi 100g kỷ tử, ta sẽ bắt gặp 150mg canxi, photpho 6,7mg, caroten 3,96mg cùng 18 loại axit amin, các chất khoáng khác như sắt, kẽm, phốt pho và vitamin B2. Đặc biệt, nếu so sánh với rau bina cùng đậu nành thì hàm lượng sắt của kỷ tử lớn hơn rất nhiều, điều này cũng tương tự khi so sánh hàm lượng beta-caroten của kỷ tử với cà rốt.

Những tác dụng của kỷ tử đối với sức khỏe

Tăng sức đề kháng

Hoạt chất lysozyme được tìm thấy trong kỷ tử là một loại enzyme tiêu hóa có khả năng phòng ngừa sự xâm nhập và gây bệnh của vi khuẩn, tăng cường sức đề kháng và hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực do thay đổi thời tiết tác động lên cơ thể.

Tăng cường sinh lý, hỗ trợ cải thiện bệnh alzheimer

Một công dụng hữu hiệu của kỷ tử đó là kích thích ham muốn, tăng cường nồng độ hormone testosterone, cải thiện chất lượng tinh trùng, chứng cương dương và xuất tinh sớm ở nam giới.

Ngoài ra, kỷ tử còn là một vị thuốc quý giúp làm chậm sự lão hóa của các tế bào thần kinh, từ đó ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh Alzheimer ở người cao tuổi.

Hỗ trợ giảm cân

Hỗ trợ giảm cân cũng là một trong những tác dụng của kỷ tử bạn nên tham khảo. Nguyên nhân là vì loại quả này chứa ít calo nhưng lại dồi dào vitamin A, C và các chất dinh dưỡng. Đặc biệt nó lại có hàm lượng đường thấp, không gây mệt mỏi, nhiều chất xơ có thể hỗ trợ đắc lực cho quá trình giảm cân của bạn.

Cải thiện chức năng gan

Betaine hydrochloride chứa trong kỷ tử có khả năng làm tăng hàm lượng phospholipid trong gan và huyết thanh, qua đó giúp bảo vệ lá gan trước những tác nhân gây bệnh. Ngoài có lợi cho gan, kỷ tử còn rất tốt cho thận nhờ tham gia vào quá trình đào thải độc tố, loại bỏ các kim loại nặng ở thận ra khỏi cơ thể.

Tăng cường chức năng thị giác

Theo nghiên cứu của Đại học Trung Hoa (Hồng Kông) và Đại học John Johns Hopkins (Baltimore), kỷ tử còn cung cấp một loại hoạt chất có tên là zeaxanthin với công dụng chống oxy hóa rất tốt giúp tăng cường thị lực.

Do đó những người cao tuổi nếu đang gặp phải các triệu chứng của bệnh thoái hóa điểm vàng gây suy giảm thị lực thì hãy sử dụng kỷ tử để cải thiện thị giác. Một ưu điểm khác của zeaxanthin đó là có tác dụng bảo vệ mắt khỏi những tổn thương do các gốc tự do và tia cực tím gây ra.

Làm đẹp da

Với hàm lượng lớn các chất như beta-carotene và vitamin C, kỷ tử còn là nguyên liệu được ưa chuộng trong việc chăm sóc da, cải thiện sắc tố da, giúp da luôn mịn màng và trắng sáng hơn. Thậm chí nếu bạn đang bị những đốm mụn ghé thăm thì hãy cân nhắc sử dụng kỷ tử để điều trị mụn nhờ công dụng kháng viêm hiệu quả của loại quả này.

Món ăn, bài thuốc từ kỷ tử

- Trà kỷ tử, cúc hoa: Kỷ tử 10g, cúc hoa 10g. Hãm với nước sôi trong bình kín.

Tác dụng: Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị suy giảm thị lực, quáng gà, hoa mắt.

- Cháo kỷ tử: Kỷ tử 25g, gạo tẻ 100g. Nấu cháo, chia ăn 1 - 2 lần/ngày, có thể ăn thường xuyên.

Tác dụng: Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị suy nhược cơ thể, ốm lâu ngày, tuổi cao sức khỏe yếu, kiềm chế lão suy, kéo dài tuổi thọ.

- Cháo kỷ tử, gạo lứt: Kỷ tử 30g, gạo lứt 60g, táo tàu 10 quả. Nấu chung cả ba vị thành cháo, ăn vào 2 bữa sớm, tối.

Tác dụng: Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị viêm thận mạn tính do can thận âm hư.

- Kỷ tử hấp trứng: Kỷ tử 15g, trứng gà tươi 2 quả. Đập trứng gà vào bát thêm chút dầu ăn, đánh tan. Kỷ tử ngâm nước sôi cho nở. Đổ trứng vào khay hấp trong nước sôi to lửa khoảng 10 phút. Cho kỷ tử lên trên hấp thêm 5 phút.

Tác dụng: Dùng cho người huyết hư, nhức đầu, chóng mặt, nhịp tim nhanh, suy nhược thần kinh, suy nhược cơ thể, đái tháo đường, đau lưng mỏi gối...

- Kỷ tử, đậu đen ninh xương: Kỷ tử 15g, đậu đen 30g, táo tàu 20 quả, xương lợn 250g. Cho tất cả các nguyên liệu cho vào nồi thêm nước ninh nhừ, gia vị vừa đủ, cách 1 ngày uống 1 thang. Có thể uống lâu dài.

Tác dụng: Dùng cho người thiếu máu, thuộc diện can thận âm hư, chóng mặt ù tai, thường sốt nóng vào lúc quá trưa, chân tay phát nhiệt, di tinh, đổ mồ hôi trộm, xuất huyết.

- Kỷ tử hấp gà mái: Kỷ tử 15g, gà mái 1 con. Gà làm sạch sẽ, chần nước sôi, vớt ra để ráo nước, bỏ kỷ tử vào trong bụng, quay bụng gà lên trên, cho thêm gừng tươi, rượu, gia vị, hạt tiêu, nước vừa đủ, cho vào nồi, đun chín. Uống thang, ăn thịt gà.

Tác dụng: Dùng cho người can thận bất túc, đầu váng mắt hoa, hay ngủ mơ, hay quên, lưng đau gối mỏi, di tinh.

- Kỷ tử, mộc nhĩ trắng: Kỷ tử 25g, mộc nhĩ trắng 20g, đường phèn 100g, trứng gà 2 quả. Mộc nhĩ trắng ngâm nước cho nở, ngắt bỏ cuống, đập trứng gà ra lấy lòng trắng; đổ nước vào nồi đất, đun sôi lên, cho lòng trắng trứng và đường phèn vào đánh tan, lại đun sôi lên, cho kỷ tử và mộc nhĩ trắng vào, đun thêm lát nữa là được.

Tác dụng: Ăn thường xuyên có tác dụng cường hóa các mao mạch, thúc đẩy việc tuần hoàn máu, giúp gan và nội tạng giải độc, tăng trưởng các dịch vị tiêu hóa. Có thể dùng làm thuốc bổ thận.

- Kỷ tử, đỗ trọng, chim cút: Kỷ tử 30g, đỗ trọng 10g, chim cút 1 con. Nấu chung cho tới khi thịt chim chín nhừ. Ăn thịt chim, uống nước thuốc.

Tác dụng: Dùng hỗ trợ chữa bệnh lưng đau gối mỏi.

Kiêng kỵ: Người đang thực nhiệt (nhiễm khuẩn, viêm tấy), bị đàm thấp, tiêu chảy không dùng.

Lam Anh

Nguồn: https://suckhoeviet.org.vn/e-magazine-ky-tu-kim-cuong-do-trong-dong-y-12767-12767.html