Trần bì trong y học cổ truyền là một vị thuốc quý với nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe.

Trần bì là vị thuốc phổ biến trong y học cổ truyền, có mùi thơm, vị cay, đắng, tính ấm, tác dụng điều hòa khí huyết, tiêu đờm, kiện tỳ. Thường dùng chữa đầy bụng, khó tiêu, ợ hơi, ho có đờm, kém ăn, nôn mửa, tiêu chảy…

Đặc điểm của trần bì

Trần bì là một loại dược liệu được chế biến từ vỏ cam quýt. Trần bì có danh pháp khoa học là Pericarpium Citri Reticulatae và được sử dụng trong y học truyền thống, dân gian với nhiều tác dụng hữu ích.

Vỏ trần bì có nhiều đặc điểm nhận dạng, vỏ có dạng được cuốn lại hoặc quăn. Có mặt ngoài màu nâu nhạt hoặc vàng nâu, bề mặt có nhiều vết chấm sẫm hoặc vết lõm xuống. Mặt trong thường có màu trắng ngà hoặc hồng nhạt. Mùi vị vỏ hơi cay, đắng, giòn và có mùi hương thơm, có tính ấm.

1,5 - 2% tinh dầu của trần bì có chứa các thành phần chính như anpha-humulenol acetate, copaneme, caroten, elemene, vitamin B1 và C, limolene, cryptoxanthinBeta-sesqui-phellandrene, Iopropenyl-toluene, hesperidin.

Ngoài trần bì (làm từ vỏ quýt chín), còn có thanh bì (làm từ vỏ quýt xanh) với nhiều công dụng khác so với trần bì. Trần bì và thanh bì đều có các tác dụng trong y học truyền thống và được ứng dụng trong nhiều liệu pháp, các bài thuốc truyền thống.

Để có vị thuốc trần bì, đến mùa quýt chín người ta hái quả về, khía vỏ quả làm 3 - 4 mảnh sát đến cuống, ăn múi rồi xâu vỏ vào dây lạt, phơi thoáng gió hoặc sấy nhẹ cho khô. Không nên treo gác bếp làm trần bì bị mất tinh dầu và dễ bẩn.

Dược liệu có mặt ngoài màu vàng đỏ hoặc nâu đỏ, có đường nhăn và điểm lõm nhỏ hình tròn, đem ra ánh sáng thấy có điểm lõm nhỏ nhưng không rõ lắm. Mềm nhưng khô thì giòn, dễ bẻ gãy, chỗ gãy không bằng phẳng. Càng để lâu càng tốt.

Một số công dụng của trần bì

Hỗ trợ hệ tiêu hóa: Trần bì được sử dụng để điều hòa trung tiêu, lý khí và bổ tỳ vị. Nếu loại bỏ phần cùi trắng, nó có tác dụng trị ho, tiêu đờm và tăng cường nhu động đường tiêu hóa, giúp ức chế tình trạng co thắt cơ trên đường ruột, giảm thiểu tình trạng tiêu chảy, đầy bụng, rối loạn tiêu hóa.

Điều trị bệnh về tim mạch: Nghiên cứu đã chỉ ra rằng trần bì có khả năng cải thiện tình trạng rối loạn chức năng tim, ức chế phì đại cơ tim, làm chậm quá trình apoptosis và xơ hóa cơ tim, giúp hỗ trợ điều trị bệnh lý cơ tim phì đại.

Hỗ trợ điều trị béo phì và rối loạn chuyển hóa: Trần bì chứa chất nobiletin, có khả năng ức chế lipase, giúp giảm thiểu chuyển hóa lipid và hỗ trợ điều trị các chứng rối loạn chuyển hóa và béo phì.

Kháng khuẩn: Trần bì có khả năng kháng khuẩn với phổ kháng rộng nhờ các hoạt chất hesperidin, tangeretin và nobiletin.

Chống viêm thần kinh: Các flavonoid như hesperidin, nobiletin và tangeretin có trong trần bì có tác dụng chống viêm dây thần kinh mạnh mẽ.

Tuy trần bì có nhiều công dụng có lợi cho sức khỏe, nhưng việc sử dụng dược liệu này nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia y tế để đảm bảo hiệu quả của trần bì và an toàn cho sức khỏe.

Bài thuốc chữa bệnh từ trần bì

- Chữa đầy bụng khó tiêu: Xé vài miếng trần bì, rửa qua nước ấm cho sạch, bỏ vào cốc nước sôi, hãm trong 15 - 20 phút là có thể dùng được. Chú ý chỉ uống nước lúc còn đang nóng, bỏ bã.

- Trị tiêu hóa rối loạn do ăn uống, không tiêu: Trần bì, thương truật, hậu phác, sinh khương, mỗi vị 10g; thảo quả (nướng) 6g, cam thảo 4g, đại táo 3 quả. Sắc uống ngày 1 thang. Dùng khoảng 5 ngày.

- Hỗ trợ điều trị suy nhược cơ thể, kém ăn: Trần bì 3g, hồ tiêu 3g, riềng 6g, gà trống 1 con khoảng 1kg. Cách làm: Gà làm sạch, chặt miếng nhỏ; các vị thuốc cho vào túi vải xô. Cho tất cả vào nồi, thêm nước, gia vị, đun nhỏ lửa, hầm nhừ, chia 2 - 3 lần, ăn trong ngày. Tuần ăn 2 - 3 lần.

- Trị ho viêm họng, viêm phế quản nhẹ: Trần bì 6g, cát cánh 6g, tô diệp 6g, cam thảo 4g, sắc uống trong ngày.

- Trị ho mất tiếng: Trần bì 12g, sắc với 200ml nước còn 100ml thêm đường đủ ngọt, chia uống nhiều lần trong ngày.

- Trị ho có đờm (do cảm hàn): Trần bì 6g, bạch linh 12g, khương bán hạ 6g, cam thảo 4g, gừng tươi 2 lát, sắc uống ngày 1 thang.

- Hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày - tá tràng: Trần bì 20g, hương phụ (sao dấm) 15g, thịt gà 100g. Sắc trần bì, hương phụ (lấy nước bỏ bã), kho với thịt gà đã rửa sạch, thái lát cho đến khi cạn nước, cho thêm gừng tươi (đập vụn), hành, gia vị, đảo đều.

Hoặc: Trần bì 15 - 20g, gạo tẻ 150g. Sắc hoặc hãm trần bì lấy nước, đem nước sắc được nấu với gạo thành cháo, khi ăn thêm chút đường, muối gia vị, tùy theo khẩu vị. Dùng cho người bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng, trướng bụng đầy hơi, đau vùng thượng vị, buồn nôn...

Chú ý: Những người ho khan, âm hư không có đờm không nên dùng.

Lam Anh

Nguồn: https://suckhoeviet.org.vn/e-magazine-tran-bi-vi-thuoc-quy-trong-dong-y-13071.html